Sjalom
SJALOM
een heel belangrijke gebeurtenis
Levi vleide zich neer en rommelde wat in een plastic tasje. ‘Hier Wim, ik heb wat lekkers meegenomen dat even in de oven of magnetron warm gemaakt moet worden.’ Hij gaf een zakje waarin vier broodjes zaten. ‘Lekker, ik ga ze meteen warm maken en zet gelijk koffie.’ Terwijl ik bezig was kwam Levi aan de keukentafel bij me zitten. ‘Deze broodjes zijn een voorbeeld wat Jiddische mensen graag eten.’ ‘Wat voor broodjes zijn dat dan?’ ‘Kosjere broodjes warm pekelvlees en daar hoort ook nog wat tafelzuur zonder conserveermiddel bij.’ ‘Ja, zo omstreeks 1850 is dat begonnen, Joodse Immigranten uit Polen en Duitsland hielden zich bezig met het inmaken van uien, zure bommen, augurken, leverworst en vis in zuur en zout.’’Een haring met ui en zure bom is ook echt Joods. ‘Zo kwam ook het leeghalen van vis en het daarna weer opvullen met een brood en visvlees in zwang.’
Dan hebben we nog de Challe, een mooi gevlochten brood en de Matse, een platbrood wat op een cracker lijkt.’ ‘Ik wilde je ook vragen waar het woord Jood vandaan komt,’ ‘Oorspronkelijk komt die naam van het Koninkrijk JEHOEDA, maar dat is ook weer een heel verhaal.’ ‘Het duizelt me’ zei ik. ‘Mij ook was het antwoord van Levi, maar ik ben met de Synagoge en de Rabbi opgevoed en volgens die traditie is Abraham de eerste Jood.’ Abraham zijn zoon was Isaak en de zoon van Isaak was Jacob.’ ‘Volgens de Tenach
-de Joodse bijbel-, gaf God Jacob de naam Israël, wat in het oud Hebreeuws "De Onoverwinnelijke” betekenent .’ Dan hebben we nog de Halacha,- dat zijn de Joodse wetten- en daarin staat dat alleen iemand met een Joodse moeder zich Jood of Jodin mag noemen.’ ‘Eerst daags komt de Pesach er weer aan.’ ‘Sorry Levi , wat is nu weer de Pesach ?’
‘Dat is de Paasweek, die duurt acht dagen en begint met de Sederavond, dan komen Joodse families en kennissen bij elkaar om uit de Hagada te lezen -dat is een boekje waaruit verteld wordt over de Joodse slavernij in Egypte en hoe de uittocht uit Egypte is verlopen- .’ ‘Op die avond worden volgens traditie Matzes gegeten en druivensap of wijn gedronken ter ere van God.’
‘Dat gaan wij nu ook doen’, zei ik en schonk twee glazen kosjere wijn in. Levi hief zijn glas en bracht glimlachend een toost uit en riep ‘Lechajiem’ -op het leven- , ik wilde ook meetellen en zei: ‘Mazzel’ in de weet dat dit geluk betekent. ‘Eten is een geestelijke bezigheid, daarom koken en eten we als gelovigen anders.’ De Thora -het heilige boek- schrijft voor dat een Jood, zuivelproducten en vleeskost gescheiden hoort te bereiden. Hij mag alleen vlees eten van dieren die vier magen hebben en herkauwend zijn.’
Dus, koeien, schapen, lammeren en geiten zijn dieren met vier magen die mogen, mits ritueel geslacht, gegeten worden. Ritueel slachten dat is door middel van de halssnede, volgens moslims en joden is dat een pijnloze snelle slachtmethode, maar dierenbeschermers denken daar anders over. Zondags kon je bij een joodse slager en bakker je inkopen doen omdat zij hun Sabbat –rustdag- op zaterdag hielden en de gemeente voor hen een uitzondering op de sluitingswet maakte. Dat bracht ook vele kleine joodse straatverkopers op een idee, ook zij trokken er zondags op uit met hun bruin gekleurde handkarren of bakfietsen, op die karren stonden witte schalen, gevuld met uitjes, augurken, haringen, zure bommen en rolmopsen voor ieder z’n smaak. Ik hoor nog de uitroepen en kreten van die zuurverkopers , ‘Kom, voor een Komkóóómertje!!’, voor uitjes in de wijnazijijijn moet je bij Sammy zijn.’
‘Jullie zijn echt een volk, dat aan de betekenis van economie en welvaart heeft bijgedragen.’Zei ik. ‘En nog’, zei Levi, ‘Nederland is over de hele wereld bekend geworden door onze kunstschilders, advocaten, doktoren en industrieën, denk maar aan de diamant- en tabaksindustrie.’ Verder hebben joodse ondernemers veel bekende merken op de markt gebracht , zoals Blue Band, Unox, Kwatta, Enka en Ranja. Ook met stoffen, kleding en confectie hebben ze veel bijgedragen en voor werkgelegenheid gezorgd, dan denk ik aan de naaistertjes die o.a bij Gerzon werkten en vrij waren op Sabbat.’ Ja, er is heel wat gebeurd in al die jaren nadat in 1948 de staat Israël gesticht is, denk maar aan al die conflicten met Arabische landen in het Midden-Oosten.’ ‘Over het geloof ben ik ook anders gaan denken. Ik kom niet vaak meer in de synagoge, een eenvoudige jood kan ook door het vrije geloof tot God komen.’
Ach Levi, ik ben ook geen kerkganger meer maar vouw af en toe mijn handen als dank voor het leven, want het is je maar even gegeven.
Met een instemmende knik zei Levi:
‘ HAVA NAGILA’
(Laat ons gelukkig zijn.)
