1939-1945 Schokkend!
1939-1945 SCHOKKEND.
Sjaak
Bos, bewoner van zorgcentrum Amsta,was een man waar ik graag een praatje mee
maakte. Hij was goed opgeleid en kwam altijd met een antwoord als ik met een
vraag zat. Alleen toen ik iets vroeg over het Jodendom, deTorah en de Talmoed
kreeg ik als antwoord. Ik heb een joodse vriend, een vroegere medewerker die
nog volgens die traditie leeft en er alles van weet.
Ik
ga hem bellen en vraag of hij langskomt. Een week later kwam de ontmoeting tot
stand en werd ik voorgesteld aan de heer Levi Gans een uiterst gezellige oude
man die niet op zijn mondje gevallen was.
Hij
begon met , Sjaak zei dat je alles van mij weten wil. Nou, Ik eet Gans en heet
Gans, ik ben op 18 februari 1925 geboren in de Rapenburgerstraat. in het hart
van de Amsterdamse Jodenbuurt. Ik ben de oudste zoon van Isaäc Gans, een
diamantbewerker.
Ik
was journalist bij een Joodse krant in Nederland, daardoor heb ik ook veel in
Israël gewerkt.’
‘Nu
ben jij aan de beurt Wim.’ ‘Kom maar op met je vragen.’ ‘Ik wil eigelijk alles
horen over de eerste Joden die zich in Nederland vestigden, specifiek in
Amsterdam en ook hun oorlog verleden.’ Levi zei met een lach ‘Dat is nogal wat, zet je logeerbed maar vast
klaar.’ Even later liepen we door de tuin naar het complex waar mijn woning is.
Levi stapte binnen en zei: ‘Goed sfeertje, echt een plek om je thuis te
voelen.’ Nadat hij de boel bekeken had nam hij plaats in een makkelijke
stoel.’Daar gaan we dan Wim.’ ‘Hebreeërs dat was de eerste naam die aan het
volk wat nu Joden heet gegeven werd. Ze leefden van oorsprong al duizenden
jaren in een gebied wat we tegenwoordig Israël noemen. Uit dat gebied hadden
deze Hebreeërs zich over de hele wereld verspreid waar ze allerlei
moeilijkheden tegen kwamen en moesten vechten om zich te handhaven.
Zij werden tijdens de pestperiode als
zondebokken vermoord of verdreven. De eerste Joden die naar Nederland kwamen en
zich blijvend vestigden kwamen uit Spanje en Portugal. Ze waren met fysiek
geweld gedwongen zich te laten dopen en Christen te worden. De meeste stonden
in hoog aanzien omdat ze een rol speelden als wetenschappers, handelaren en
bankiers . Al snel hadden ze hun draai gevonden en speelden een belangrijke rol
in onze samenleving. Ze financierden reizen van de OOST-INDISCHE COMPAGNIE,
verder waren ze de huisbankiers van de
Oranjes en hadden een belangrijk aandeel in de Hollandse Gouden Eeuw, dat
maakten die mensen nog rijker en machtiger. Men noemde hen, de SEFARDISCHE JODEN omdat hun voorouders uit Spanje en
Portugal kwamen. ‘Meneer Gans mag ik u even onderbreken?’ ‘Wat wilt u drinken?’
Nou, een glaasje rode wijn graag. Onder het proosten vroeg ik. ’Waarom kwamen
mensen die het al zo goed hadden dan naar Nederland?’
‘Dat heb ik al verteld, ze waren op de vlucht
voor de inquisitie.’ ‘Wat betekent dat?’ ‘Dat was een kerkelijke rechtbank ter
bescherming van het zuivere Rooms katholieken geloof en het opleggen van
straffen tegen ketters.’Kortom, ze moesten zich bekeren tot het Christendom of
vertrekken.’ Na de middeleeuwen had Amsterdam duizenden van deze inwoners en
was hierdoor de grootste Joodse gemeenschap van West-Europa. Deze SEFARDISCHE
JODEN zijn nog te herkennen door hun achternamen, zoals Querido, Meijer, Nues,
Pereira, Vas – Dias, De Pinto, Asscher, Tuschinki of Sarphati. In de 17eeeuw woedde er dertig jaar oorlog in Europa en nam ook de vervolging van de
joden weer toe, ook zij kwamen als vluchteling naar Nederland, voornamelijk uit
Duitsland, Rusland en Polen en ook zij kozen Amsterdam als woonplaats. In
tegenstelling tot hun voorgangers uit Spanje en Portugal waren deze mensen bepaald niet rijk, veel leefden in het
begin van de bedeling.
Maar
al snel vonden deze minder gestelden werk als kleine zelfstandige,
ze
werden marktkoopman, slager, veehandelaar en op het platteland boerenknecht,
dagloner of turfsteker.
De
straatventers vormden de grootste groep, dat waren voornamelijk Duitsers die een Joods-Duitse taal meebrachten wat ze
Jiddisch noemden. Zo kwam hier ook de Joodse humor ‘de Witz’ tot leven. Ze
werden ASJKENAZISCHE JODEN genoemd en moesten zij zich registreren bij het
bevolkingsregister, dan kozen ze vaak
als achternaam voor het land waar ze vandaan kwamen, zoals van Praag, Bremer,
Polak, Hamburg en Moskowicz. Ook dieren- en vruchtenachternamen werden
populair. Mijn naam Gans, Schaap, de Haan, de Hond , Appel en Citroen bestaan
nog steeds. Ik schonk nog een wijntje en vroeg, ‘Hoe bent u de oorlog
doorgekomen?’ ‘O jongen, angstig en vol ongeloof dat zoiets kon gebeuren. In
1933 kwamen de Nazi’s in Duitsland aan de macht en ontnamen alle Duitse Joden
hun burgerrechten met gevolg dat velen vluchten naar Nederland.
Het
antisemitisme groeide en een deel van de mensen begonnen de Joden te haten.
Groepen werden gevormd die zich als lid aansloten bij de NSB.-de
Nationaalsocialistische partij -Nederland. Even later vond de Holocaust plaats,
dat was de Joden vervolging in opdracht van Seyss-Inquart generaal bij de
Nazi’s. Alle Joden uit Nederland moesten een ster op hun kleding dragen, er
volgde razzia’s en velen werden opgepakt, op transport gesteld en naar
concentratie kampen gestuurd. Ik was ook de klos doordat ik als onderduiker
door een buurvrouw verraden ben en toen opgepakt werd en op bevel van NSB
leider Anton Mussert heb ik ook ruim
twee jaar in kamp Auschwitz gezeten , door een wonder kon ik ontsnappen en daar
ben ik nog altijd dankbaar voor. De gedachten aan dat kamp waar de meest
verschrikkelijke dingen gebeurde kan je als mens niet bevatten. De
vernietigingovens stonden dag en nacht aan met als BRANDSTOF de lichamen van
Joden, zigeuners, homofielen, zwangere- vrouwen, kinderen en gehandicapten.
Ik
zag SS- kolonel Adolf Eichmann met "De engel des doods”, kamparts Josef Mengele smoezen en wist dat er wat ging
gebeuren. Er werden mensen aangewezen die onder dwang zich moesten uitkleden om
te gaan douchen. Daarna werd een deur geopend en werden ze naar binnen geduwd.
Een SS’er gooide een paar blikken Zyklon naar binnen, sloot de deur en na 15
minuten werden de vergaste lichamen op houten karren naar de ovens afgevoerd.’
Ik heb vroeger veel over deze massamoordenaars geschreven en nu komt alles weer
boven, dat wil ik ook vertellen maar kan ik hier een kop koffie bestellen of
moeten we naar hiernaast?
‘Nee,
sorry ik was helemaal in de ban en vergat mijn rol als gastheer, maar ga gelijk
koffie zetten. We zaten met onze koffie en speculaasje nog even gezellig te
praten toen zei Levi: ‘ Zal ik verder gaan of heb je genoeg ellende
gehoord?’ ‘Ik gaf een goedkeurend knikje
en zei ‘de deportatie waarheid moet ter nagedachtenis bekend blijven, dus gaat
u gerust verder.’
Wat
de Nazi’s met zigeuners ( Roma’s) hebben gedaan was ook verschrikkelijk. Bij
ons in het kamp waren ook barakken vol met zigeuners, zij werden als crimineel
en asociaal gezien en droegen als teken van herkenning een getatoeëerde "Z” op
hun linkerarm en een zwarte driehoek ( daaraan kon je zien dat het asocialen
waren. Bij ons zaten er een paar uit de Krim die ik tijdens de afwas had leren
kennen. Zij vertelde dat vrijwel alle
zigeuners uit Oekraïne vermoord waren. Even later zagen we de kamparts Mengele
naar hun barak gaan en wisten dat hij veel Roma kinderen uitzocht en gebruikte
voor zijn medische experimenten. Ook dwergen, tweelingen en Mongolen hadden zijn belangstelling. Hij was berucht door
de treinwagon selecties die hij
uitvoerde op het perron van Auschwitz-Birkenau waar hij veel Joden en Zigeuners naar de gaskamers stuurde. ‘Wat wilde
die Mengele eigenlijk?’ ‘Hij wilde een bijdrage leveren aan de superioriteit
van het Arische ras en de inferioriteit van Joden en Zigeuners.
U
bent zelf goed door de oorlog en het kamp doorgekomen, maar heeft u er niets
aan overgehouden?’ ‘Ja, de herinnering, het getatoeëerde nummer op mijn
linkerarm en ’t Joodse geloof.’ ‘Over de Torah, de Talmoed en Synagogen gaan we
het een volgende keer hebben Oké, want
het Jodendom is orthodox tot uiterst liberaal.’
Nu
wil ik nog even de DUITSE leiders aandacht geven, en hoe ze gestraft aan hun einde zijn gekomen. Het is begonnen met
Adolf Hitler, dictator en bevelhouder van het Duitse leger. Hij was de man die
de tweede Wereldoorlog is begonnen en mede verantwoordelijk werd gehouden aan
de dood van miljoenen mensen. De geallieerden troepen bestaande uit de
Verenigden Staten, Australië, Canada, Engeland, Frankrijk, Polen en Rusland
hebben de bezette landen bevrijd en de oorlog gewonnen. Aan beide kanten zijn
er vele duizenden soldaten gesneuveld. Op 30 april 1945 heeft Adolf Hitler met
zijn vrouw Eva Braun zelfmoord gepleegd en zijn nooit terug gevonden.
Op
6 mei 1945 werd te Wageningen, de formele capitulatie van alle Duitse troepen
getekend door generaal Blascoviz.
Dit
betekende ook dat er eind gekomen was aan ’t vermoorden van hele
bevolkingsgroepen, waaronder meer dan zes miljoen Europese Joden. ‘ Hoe is het
met die kampbeulen afgelopen?’
