Haarlemmerbuurt vroeger en nu

 

HAARLEMMERBUURT

(AMSTERDAM-Centrum)

De Haarlemmer Houttuinen is de naam van een straat in Amsterdam-Centrum. Die straat ligt tussen de zuidzijde van de Haarlemmerstraat en Haarlemmerdijk en de Noordkant van de spoorlijn naar Haarlem. Vier eeuwen geleden was de houttuinen de plaats waar naaldhout en tropisch hardhout opgeslagen werd. Aan de zuidkant werden huizen gebouwd die een mooi uitzicht op het IJ gaven. Dat uitzicht werd al snel verprutst door de aanleg van de eerste Nederlandse spoorlijn van Amsterdam naar Haarlem. Toen besloot men ook de noordzijde te bebouwen. In 1866 kwam ook tussen die panden de prachtige R.K Posthoornkerk tot stand. Weer een schepping van architect P.J.H. Cuypers. Het werd aan de Houttuinen en (Haarlemmerstraat) een Kerk met drie torens die ook de blikvanger werd voor de gehele buurt aan de rand van de Jordaan.

 

 

In de zestiger jaren heb ik die Houttuinen goed leren kennen omdat een groot aantal klanten van onze winkels daar woonden, werkten of om andere reden daar moesten zijn. Mijn gedachten gaan terug naar een houthandel, zagerij, een auto sloperij, garage bedrijf, lompenhandel, koffie ver- lezerij  Jonker* en de werknemers van Chocolade fabriek Betke. Verder al die kinderrijke gezinnen, pensions met kostgangers, diverse ateliers, waaronder die van mode ontwerpster Fong Leng. We waren nauwelijks de ellendige afbraak van de Westerdokstraat en het Teerplein te boven toen men met nieuwe plannen kwam om het verkeer in beide winkelstraten te weren. Dat ging ons winkeliers te ver. We zagen wel de noodzaak er van in want het was geen harde meer met het in beide richtingen rijdend verkeer inclusief de buslijn 12. Er stonden dagelijks rijen toeterende auto’s met draaiende motor en hun uitlaatgassen waren ook een ramp voor het winkelend publiek. We hebben toen voor elkaar gekregen dat het één richting verkeer werd met parkeerplaatsen. De bus moest over de nieuwe toekomstige weg. In 1972 begon men met de sloop van een gedeelte van de oude Houttuinen om er een hooggelegen autoweg met vier rijstroken en viaduct aan te kunnen leggen. Door protesten van de winkeliers vereniging en meerdere actiegroepen is die vierbaans weg niet door gegaan en teruggebracht tot een twee-baan  autoweg met viaduct. Die weg met trambaan loopt vanaf Singel-Droogbak tot aan de Haarlemmerpoort. Langs die weg was er nu ruimte voor nieuwbouw en staan er sinds 1982 weer woningen naar ontwerp van architect Herman Hertzberger. Ook waren we nog steeds bezig om te voorkomen dat de Posthoornkerk gesloopt zou worden. We hadden dat bericht gekregen van de abt van de Citykerk, na de sloop zou die plek vervangen worden door bejaardenwoningen. Op initiatief van de buurt werd de Stichting De Posthoorn opgericht waarin architect Jan Trapman met een plan kwam om de kerk en parochie in te richten tot Sociaal-Cultureel Centrum. Dat plan kwam uiteindelijk tot stand zonder Trapman die zich terug getrokken had vanwege de Gemeentelijke bureaucratie. Er werd een andere architect benadert en dat was Andre van Sticht, een man die veel voor elkaar kreeg in samenwerking met de winkeliersvereniging, de Gouden Real, stichting de Posthoorn en buurtbewoners. Het cultureel centrum functioneert inmiddels al jaren goed en er vonden al vele evenementen plaats. Zo was er een concert door het Nationaal Operakoor " Euterpe”, violist Scheepstra, een film over de Haarlemmerhouttuinen voor de sloop, het Residentie orkest en Drs P.

Een oude heer die voor de kerk stond te kijken hoorde ik zeggen: ‘Heel goed dat dit alles hier nu plaats vind, echt een nieuw gebruik van een prachtig monument.’ In 1985 kwam een overeenkomst tussen de Gemeente en de Nederlandse spoorwegen tot stand om tussen CS en Sloterdijk een zes sporen traject te realiseren. Dit betekende dat ook de bedrijfjes en garages onder de bogen moesten verdwijnen. Dus weer ellende voor de buurt. Het Haarlemmerplein en Haarlemmerpoort (Willemspoort) werden bij het geheel betrokken. Eindelijk was het klaar, de spoorlijnen, de ruimtes er onder en de Houttuinenweg met vrij liggende trambaan.

 

 

De tramrails liggen er nog steeds ongebruikt.

Bij navraag bij het GVB zei een grappenmaker ‘we kunnen die bovenleiding niet vinden’. En die bovenleiding is anno 2016 schijnbaar nog steeds zoek! Maar er is troost u kunt met buslijn 22 van de Prins Hendrikkade tot op het Haarlemmerplein komen. Dat plein was oorspronkelijk wagenplein waar goederen van grote wagens op kleiner vervoer werd geladen om beter in kleine straatjes te kunnen komen. Ook stonden er paarden met koetsjes en diligences. Het meest wat de mensen uit die tijd bijgebleven is was ome Joop, hij was schipper op de Haarlemmer trekschuit. Het was een aardige wat oudere man die altijd te vinden was op een bankje bij de aapjes-koetsiers waar hij met een kistje vol kaartjes op zijn klanten zat te wachten. Een man van de tijd. Op zijn horloge kijkend hoorde men hem dan met typisch ordinair dialect roepen: ‘Meinsen … ik kijk op de klok en ’t is bij vijven, zijn er nog meinsen die schijten of zeiken motten doe dat dan snel want de peerden staan al aan de lijn.’

Nu is alles anders op het plein en haar omgeving. Het is tegenwoordig een plein met rond om bomen, er staan bankjes, bloembakken en een fontein met drie rijen spuitende sproeiers die s avonds ook nog eens zorgt voor een prachtige lichtshow. Ook staat er de Wubbo-boom ter nagedachtenis aan de astronaut Wubbo Ockels.  Woensdag is er een boerenmarkt met allerlei biologische producten. Verlaat je het plein om naar het Westerpark te gaan dan neem je eerst de Willemsbrug over de Singelgracht vervolgens naar rechts, dan kom je op het Nassauplein waar met gebalde vuist  het standbeeld van predikant Domela Nieuwenhuis staat. Hij staat bekend als de vader van het Nederlandse Socialisme. Naar links overstekend kom je in het Westerpark, een prachtig stadspark waar nog steeds de Gasfabriek staat omringt door historische gebouwen. Tegenwoordig doen deze fabriek en gebouwen dienst als evenementenlocatie, waar je naar de film kan, een festival bezoeken of een t.v. opname kan bijwonen van o.a. Matthijs van Nieuwkerk. Ook zijn er exposities, horeca en andere zaken.

Niets blijft het zelfde maar waar je wel zeker van kan zijn:

DE WERELD DRAAIT DOOR. !!!

 

Gelukkig.